Các loại thảo dược chữa nóng trong người

Mitro.vn – Nóng trong người là tình trạng phổ biến mà nhiều người thường gặp phải, đặc biệt là trong những ngày hè oi bức. Dù không phải là một bệnh lý nguy hiểm, nóng trong người lại gây ra nhiều triệu chứng khó chịu, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và công việc. May mắn thay, y học cổ truyền và kinh nghiệm dân gian đã để lại nhiều bài thuốc quý từ các loại thảo dược tự nhiên, giúp chúng ta thanh nhiệt, giải độc và làm mát cơ thể một cách hiệu quả.

Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn một cái nhìn tổng quan về tình trạng nóng trong người, nguyên nhân, triệu chứng và đặc biệt là giới thiệu chi tiết về các loại thảo dược được sử dụng phổ biến để cải thiện tình trạng này, giúp bạn chủ động chăm sóc sức khỏe cho bản thân và gia đình.

1. “Nóng Trong Người” Là Gì? Dấu Hiệu Nhận Biết

Trong y học hiện đại, nóng trong người không được định nghĩa là một bệnh cụ thể mà thường là một tập hợp các triệu chứng gây ra bởi sự mất cân bằng nhiệt độ bên trong cơ thể. Trong Đông y, tình trạng này được gọi là “nội nhiệt”, xuất phát từ việc tích tụ nhiệt độc do chức năng thải độc của các cơ quan như gan, thận bị suy giảm.

Các dấu hiệu nhận biết nóng trong người thường gặp:

• Nổi mụn nhọt, rôm sảy, mẩn ngứa: Đây là triệu chứng dễ nhận thấy nhất. Cơ thể nóng bức, tiết nhiều mồ hôi, cùng với việc gan không đào thải hết độc tố dẫn đến các vấn đề về da liễu.
• Táo bón, tiểu tiện ít và nước tiểu sẫm màu: Thân nhiệt cao làm cơ thể mất nước, phân trở nên khô cứng, gây khó khăn khi đại tiện. Nước tiểu cũng cô đặc hơn và có màu vàng đậm.
• Miệng khô, môi nứt nẻ, hôi miệng: Lượng nước bọt giảm, cộng thêm độc tố tích tụ trong cơ thể gây ra tình trạng khô miệng, nứt môi và hơi thở có mùi khó chịu.
• Mất ngủ, bứt rứt, khó chịu: Cơ thể luôn trong trạng thái nóng bức, bốc hỏa khiến bạn khó đi vào giấc ngủ, ngủ không sâu giấc, tinh thần bứt rứt, cáu gắt.
• Vàng da, vàng mắt: Đây là dấu hiệu nghiêm trọng hơn, cho thấy chức năng gan suy giảm rõ rệt. Gan không thể chuyển hóa và bài tiết sắc tố mật (bilirubin), khiến chúng tích tụ trong máu gây vàng da, vàng mắt.
• Chảy máu cam, chảy máu chân răng: Khi nhiệt độ cơ thể tăng cao, các mao mạch trở nên dễ vỡ, dẫn đến chảy máu cam hoặc chảy máu chân răng.

Nếu tình trạng nóng trong người kéo dài, không chỉ gây khó chịu mà còn có thể làm suy yếu hệ miễn dịch, dễ mắc các bệnh nhiễm khuẩn đường tiết niệu, tiêu hóa, thậm chí ảnh hưởng đến thần kinh.

Bạn đọc có bất kỳ câu hỏi nào liên quan tới Sức Khỏe, đừng ngần ngại hãy đặt câu hỏi trong diễn đàn của MiTro để cộng đồng cùng thảo luận: Sức Khỏe

2. Nguyên Nhân Gây Nóng Trong Người

Tình trạng nóng trong người có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm cả yếu tố bên trong và bên ngoài:

• Chế độ ăn uống: Ăn nhiều thực phẩm cay nóng, chiên xào, dầu mỡ, ít chất xơ và rau xanh là nguyên nhân hàng đầu. Lạm dụng rượu bia, thuốc lá và các chất kích thích cũng làm tăng gánh nặng cho gan, gây tích tụ độc tố.
• Thiếu nước: Uống không đủ nước mỗi ngày khiến cơ thể không thể đào thải độc tố hiệu quả, làm tăng nhiệt độ bên trong.
• Sinh hoạt không điều độ: Thức khuya, thiếu ngủ, căng thẳng kéo dài, làm việc quá sức cũng là những yếu tố làm mất cân bằng nội tiết, gây “nóng trong người”.
• Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc như kháng sinh, thuốc giảm đau có thể gây ra tác dụng phụ làm tăng thân nhiệt.
• Yếu tố môi trường: Thời tiết nắng nóng, làm việc trong môi trường ô nhiễm, thiếu không khí trong lành cũng góp phần gây ra tình trạng này.
• Sự thay đổi nội tiết tố: Phụ nữ mang thai, đến kỳ kinh nguyệt hoặc ở giai đoạn mãn kinh thường cảm thấy nóng bừng, bốc hỏa do thay đổi nội tiết.
• Các bệnh lý: Một số bệnh lý như cường giáp, tiểu đường, bệnh gan, thận… có thể gây ra triệu chứng “nóng trong người”.

3. Các Loại Thảo Dược Giúp Thanh Nhiệt, Mát Gan, Giải Độc

Từ xa xưa, cha ông ta đã biết cách sử dụng các loại cây cỏ, thảo mộc để làm mát cơ thể, giải khát và chữa trị các chứng bệnh liên quan đến nhiệt. Dưới đây là những loại thảo dược được coi là cứu tinh cho người bị nóng trong, được cả y học cổ truyền và y học hiện đại công nhận về hiệu quả.

3.1. Nhóm thảo dược giải độc, mát gan

a. Atiso

• Đặc điểm: Atiso là loại cây nổi tiếng với khả năng giải độc, bảo vệ gan. Các bộ phận của cây từ hoa, lá, thân, rễ đều được sử dụng để làm thuốc hoặc chế biến thành món ăn, thức uống.
• Công dụng: Atiso chứa hai hoạt chất quan trọng là cynarin và silymarin.
  • Cynarin có tác dụng lợi mật, giúp tăng cường sản xuất và lưu thông dịch mật, hỗ trợ tiêu hóa chất béo và đào thải độc tố.
  • Silymarin là một chất chống oxy hóa mạnh, giúp bảo vệ tế bào gan khỏi các tổn thương do độc tố, thúc đẩy quá trình tái tạo tế bào gan bị tổn thương.
• Cách dùng:
  • Trà Atiso: Đun hoa, lá hoặc thân cây Atiso khô với nước để uống hàng ngày.
  • Canh Atiso: Nấu hoa Atiso với xương, thịt lợn hoặc giò heo tạo thành món canh thơm ngon, bổ dưỡng.
  • Atiso tươi: Có thể dùng bông Atiso tươi để hầm canh hoặc luộc ăn, rất tốt cho sức khỏe.

b. Bồ công anh

• Đặc điểm: Bồ công anh là loại cây mọc dại quen thuộc ở nhiều vùng quê Việt Nam. Toàn cây đều có thể dùng làm thuốc.
• Công dụng: Theo Đông y, bồ công anh có vị đắng, tính mát, đi vào kinh Can, Vị. Cây có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tán kết, tiêu viêm. Các nghiên cứu hiện đại cho thấy bồ công anh chứa nhiều vitamin A, C, K, canxi, kali và các chất chống oxy hóa, giúp hỗ trợ chức năng gan, thận và làm sạch máu. Đặc biệt, nó có tác dụng tốt trong việc điều trị mụn nhọt, mẩn ngứa do nóng trong.
• Cách dùng:
  • Nước sắc: Lấy bồ công anh tươi hoặc khô (khoảng 20-30g), rửa sạch, sắc với nước uống trong ngày.
  • Ăn sống: Lá bồ công anh non có thể dùng làm rau sống, trộn salad hoặc luộc ăn.

c. Diệp hạ châu (Cây chó đẻ răng cưa)

• Đặc điểm: Cây diệp hạ châu mọc hoang rất phổ biến. Cả cây có thể dùng làm thuốc.
• Công dụng: Diệp hạ châu được coi là một “thần dược” trong việc điều trị các bệnh về gan. Theo y học cổ truyền, cây có vị đắng, tính mát, có tác dụng thanh can lương huyết, lợi tiểu, tiêu độc. Y học hiện đại đã chứng minh diệp hạ châu chứa các hợp chất như phyllanthin, hypophyllanthin, có tác dụng ức chế virus viêm gan B, bảo vệ tế bào gan và hạ men gan.
• Cách dùng:
  • Sắc uống: Lấy diệp hạ châu khô (khoảng 15-20g), sắc với nước uống hàng ngày. Có thể kết hợp với nhân trần, atiso để tăng cường hiệu quả.
  • Nước uống: Phơi khô, hãm như trà để uống thay nước lọc.

d. Cà gai leo

• Đặc điểm: Cà gai leo là một loại cây dây leo thân thảo, có gai ở thân và lá. Toàn bộ cây đều có thể làm thuốc.
• Công dụng: Cà gai leo là một trong những dược liệu hàng đầu trong việc hỗ trợ điều trị các bệnh lý về gan như viêm gan, xơ gan. Cây chứa glycoalkaloid có tác dụng chống viêm, bảo vệ gan, làm chậm quá trình xơ hóa gan và ức chế sự nhân lên của virus viêm gan. Cà gai leo cũng giúp giải độc rượu, hạ men gan và thanh nhiệt, giải độc cơ thể.
• Cách dùng:
  • Sắc nước: Cà gai leo khô (khoảng 20g) sắc với nước uống hàng ngày.
  • Hãm trà: Hãm cà gai leo khô với nước sôi như pha trà để uống dần.

3.2. Nhóm thảo dược thanh nhiệt, giải khát

a. Rau má

• Đặc điểm: Rau má là loại rau quen thuộc, có thể ăn sống, nấu canh hoặc làm nước ép.
• Công dụng: Rau má có vị đắng, tính hàn, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu, làm mát cơ thể. Rau má chứa nhiều vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa, giúp cải thiện tuần hoàn máu, làm đẹp da và hỗ trợ chức năng gan.
• Cách dùng:
  • Nước ép rau má: Giã hoặc xay rau má tươi với một chút nước, lọc lấy nước cốt để uống. Có thể thêm đường, đậu xanh hoặc sữa dừa để dễ uống hơn.
  • Ăn sống: Rau má dùng làm rau sống, trộn gỏi hoặc luộc ăn.

b. Bí đao

• Đặc điểm: Bí đao là loại quả có tính hàn, vị ngọt thanh, thường được dùng để nấu canh hoặc chế biến thành các món giải khát.
• Công dụng: Bí đao giúp thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu và tiêu thũng. Các thành phần trong bí đao như vitamin C, kali và các chất chống oxy hóa giúp hạ nhiệt cơ thể, giảm căng thẳng, mệt mỏi và cải thiện chức năng tiêu hóa.
• Cách dùng:
  • Trà bí đao: Nấu bí đao với la hán quả và đường phèn để tạo thành một loại trà giải khát thơm ngon, hiệu quả.
  • Canh bí đao: Nấu canh bí đao với tôm, thịt hoặc sườn để làm mát cơ thể, đặc biệt trong những ngày nắng nóng.

c. Rau diếp cá

• Đặc điểm: Rau diếp cá có mùi tanh đặc trưng nhưng lại là một loại rau có nhiều công dụng chữa bệnh.
• Công dụng: Theo Đông y, diếp cá có tính mát, vị chua, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tiêu thũng, sát khuẩn. Rau diếp cá rất hiệu quả trong việc trị mụn nhọt, táo bón do nóng trong, đồng thời còn giúp lợi tiểu và hỗ trợ tiêu hóa.
• Cách dùng:
  • Nước ép diếp cá: Xay diếp cá tươi với một chút nước, lọc lấy nước uống. Có thể thêm mật ong hoặc đường để giảm vị tanh.
  • Ăn sống: Ăn kèm với các món ăn khác để thanh nhiệt.

d. Kim ngân hoa

• Đặc điểm: Kim ngân hoa là loài cây dây leo, ra hoa có màu trắng và vàng. Cả hoa và lá đều được dùng làm thuốc.
• Công dụng: Kim ngân hoa có vị ngọt, tính hàn, đi vào kinh phế, vị. Cây có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tán phong nhiệt. Kim ngân hoa được sử dụng phổ biến trong các bài thuốc trị mụn nhọt, mẩn ngứa, rôm sảy, dị ứng do nóng trong.
• Cách dùng:
  • Hãm trà: Dùng kim ngân hoa khô (khoảng 10-15g) hãm với nước sôi như pha trà, uống hàng ngày.
  • Sắc thuốc: Kết hợp kim ngân hoa với các vị thuốc khác như bồ công anh, liên kiều để tăng cường tác dụng thanh nhiệt, giải độc.

e. Hoa cúc

• Đặc điểm: Hoa cúc được dùng phổ biến để làm trà, có hương thơm nhẹ nhàng, vị ngọt dịu.
• Công dụng: Theo y học cổ truyền, hoa cúc có vị ngọt, hơi đắng, tính mát, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, làm mát gan, sáng mắt, an thần. Trà hoa cúc giúp giảm căng thẳng, cải thiện giấc ngủ, làm dịu các nốt mẩn đỏ, mụn nhọt do nóng trong.
• Cách dùng:
  • Trà hoa cúc: Hãm hoa cúc khô với nước sôi. Có thể thêm mật ong hoặc kỷ tử để tăng thêm hương vị và công dụng.

3.3. Nhóm thảo dược bổ âm, dưỡng phế

a. La hán quả

• Đặc điểm: La hán quả là một loại quả khô, có vị ngọt thanh, thường dùng để làm nước uống.
• Công dụng: La hán quả có vị ngọt, tính mát, đi vào kinh phế và đại tràng. Cây có tác dụng thanh nhiệt, nhuận phế, chỉ khái (cầm ho), nhuận tràng thông tiện. La hán quả rất thích hợp cho những người bị ho khan, khản tiếng, táo bón do thiếu nước và nóng trong.
• Cách dùng:
  • Nước la hán quả: Bẻ nhỏ quả la hán, đun với nước cho đến khi nước có màu nâu sẫm, vị ngọt thanh. Có thể uống nóng hoặc lạnh.

b. Mạch môn

• Đặc điểm: Mạch môn là rễ củ của cây mạch môn.
• Công dụng: Mạch môn có vị ngọt, hơi đắng, tính hàn. Cây có tác dụng dưỡng âm, thanh nhiệt, nhuận phế, sinh tân (tạo dịch cơ thể). Thường được dùng cho các trường hợp nóng trong gây ho khan, khô họng, khát nước, táo bón.
• Cách dùng:
  • Sắc thuốc: Kết hợp với các vị thuốc khác như sa sâm, bách hợp để làm bài thuốc bổ âm, thanh nhiệt.

4. Những Lưu Ý Quan Trọng Khi Sử Dụng Thảo Dược

Tuy các loại thảo dược có nguồn gốc tự nhiên và tương đối an toàn, nhưng để đạt hiệu quả tốt nhất và tránh những rủi ro không đáng có, bạn cần lưu ý:

• Không lạm dụng: Dù có tác dụng thanh nhiệt, nhưng việc sử dụng quá nhiều hoặc kéo dài các loại thảo dược có tính hàn có thể gây lạnh bụng, tiêu chảy và ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa.
• Nguồn gốc rõ ràng: Chọn mua thảo dược ở các cơ sở uy tín, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng để tránh mua phải hàng kém chất lượng, tẩm hóa chất.
• Đối tượng đặc biệt: Phụ nữ mang thai, người đang cho con bú, trẻ nhỏ hoặc người có bệnh lý nền cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
• Sử dụng đúng cách: Mỗi loại thảo dược có cách chế biến và liều lượng khác nhau. Cần tuân thủ đúng hướng dẫn để đạt hiệu quả cao nhất.
• Kết hợp với chế độ sống lành mạnh: Thảo dược chỉ là giải pháp hỗ trợ. Để trị dứt điểm tình trạng nóng trong, bạn cần thay đổi thói quen sinh hoạt: uống đủ 2-2.5 lít nước mỗi ngày, ăn nhiều rau xanh, trái cây, hạn chế đồ ăn cay nóng, chiên xào và ngủ đủ giấc.
• Bạn đọc có bất kỳ câu hỏi nào liên quan tới Sức Khỏe, đừng ngần ngại hãy đặt câu hỏi trong diễn đàn của MiTro để cộng đồng cùng thảo luận: Sức Khỏe

Kết luận

“Nóng trong người” là một vấn đề sức khỏe phổ biến nhưng có thể được cải thiện hiệu quả bằng cách sử dụng các loại thảo dược tự nhiên. Từ Atiso, Bồ công anh, Diệp hạ châu cho đến Rau má, Bí đao, Kim ngân hoa…, mỗi loại thảo dược đều mang đến những công dụng tuyệt vời giúp thanh nhiệt, giải độc và làm mát cơ thể.

Tuy nhiên, việc sử dụng thảo dược cần có sự hiểu biết đúng đắn và khoa học. Hãy lắng nghe cơ thể mình, kết hợp với chế độ ăn uống và sinh hoạt hợp lý để duy trì một cơ thể khỏe mạnh, tràn đầy năng lượng.

Các thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo và tra cứu, vui lòng không tự áp dụng nếu chưa có chỉ định của bác sĩ.

Đề xuất

Các loại thảo dược giúp giảm tiêu chảy